Waarom je brein feedback als pijn ervaart – en hoe je dat voorkomt: OER

Stel je voor: je loopt op je werk, in de winkel, op kantoor of bij de gemeente. Je leidinggevende stapt op je af en zegt:
"Jouw werkhouding staat me echt totaal niet aan."

Voel je hem? Je adem verandert, je hartslag gaat omhoog en ergens in je hoofd klinkt: “Hoezo? Ik werk me uit de naad!”
Misschien reageer je fel terug: “Johan doet het nog slechter!” Of je klapt dicht en denkt: laat maar, ik zeg voortaan niks meer.
Of je loopt naar je favoriete collega, vertelt wat er net is gezegd en samen zitten jullie een kwartier te mopperen.

Waarom slechte feedback pijn doet

Het is niet alleen emotie. Onderzoek laat zien dat slechte feedback het pijncentrum in je brein net zo hard activeert als fysieke pijn. Een hersenscan van iemand die slechte feedback krijgt, ziet er bijna identiek uit aan die van iemand die zich stoot. Vanuit die pijnstand ga je niet rustig luisteren, maar in de verdediging of aanval.

Daar komt nog iets bij: onze neiging om razendsnel de ladder van Argyris op te klimmen.

• Trede 1: je ziet iets – iemand loopt langs een propje papier en raapt het niet op.
• Trede 2 t/m 7: je geeft betekenis (“hij doet er niks mee”), maakt aannames (“het boeit hem niet”), trekt conclusies (“slechte werkhouding”), vormt overtuigingen (“onbetrouwbaar”) en handelt ernaar.

Het hele verhaal is in je hoofd geboren uit één waarneming. Met grote kans dat het niet klopt.

De truc: laag blijven en OER gebruiken

Wil je feedback geven die wél landt? Blijf laag op de ladder en gebruik OER:

• Observatie: wat je zíet of hóórt, zonder interpretatie. “Ik zag dat je langs het propje liep en het niet opruimde.”
• Effect: waarom dat relevant is. “Het effect is dat anderen denken dat het niet belangrijk is, waardoor het rommelig wordt.”
• Regelmaat: niet alleen van je laten horen als er iets misgaat, maar juist ook als er iets goed gaat. “Ik zag je die boze klant aan het lachen maken – hij ging blij weg én deed een aankoop.”

Door regelmatig positieve observaties te delen, bouw je een basis van vertrouwen. Als er dan iets kritisch moet worden gezegd, is er veel meer bereidheid om te luisteren.

Een mini-breinexperiment

Probeer het eens een week. Geef elke dag aan één collega een pure observatie + effect.
Niet: “Je bent slecht in plannen.”
Wel: “Ik zag dat je het rapport een dag eerder inleverde, dat gaf mij tijd om het rustig door te nemen.”

En let op je eigen gedachten: merk je dat je al bij trede 5 zit (“slechte werkhouding”), stap terug naar trede 1 of 2.

De kracht van kleine signalen

Feedback werkt net als tandenpoetsen: doe je het maar één keer per maand, dan werkt het niet. Kleine, regelmatige signalen maken het verschil. Ze houden het brein van de ander uit de pijnstand en zorgen dat er ruimte blijft om echt te luisteren.

Dus: blijf laag op de ladder, gebruik OER en geef je brein én dat van de ander een kans om samen te werken in plaats van elkaar in de weg te zitten.